Рубаят

Парсылар араб поэзиясынан алынған жанрлық жүйені басқа, ең қысқа поэтикалық формамен - рубаятпен (араб. «төрттен тұратын») толықтырды.

Рубаят бір метрлік ерекше нұсқа – хазажбен жазылған төрт жарты жолдан және ааа немесе ааа схемасы бойынша ұйқастардан тұрады. Рубаят иран фольклорынан бастау алады.

Алғашқы рубаяттарды Рудаки жазды, бірақ Омар Хайямның еңбегінің арқасында бұл форма эпиграммалар мен философиялық афоризмдер үшін кеңінен қолданыла бастады.

Тарихшылардың зерттеулері бойынша, Омар Хайямның (1048–1123) әлемге әйгілі рубаяты – гедонистік және тағылымды сипаттағы төрттіктер – осы ақын, математик және астроном Исфахан обсерваториясында жұмыс істеп, өзінің ғылыми зерттеулер кезеңдерінің шыңында болған кезде жазылған.

Оның «жыландай шағып алатын» төрт қатарлы өлеңдері өздерінің ықшамдығымен, бейнелілігімен, көрнекі құралдардың қарапайымдылығымен және икемді ырғақпен баурап алды. Оның лирикалық қаһарманына философиялық скептицизм рухы сіңген – ол бәріне күмәнмен қарайды. Бұл жердегі өмірдің мәнін жоққа шығаратын пессимизмге немесе керісінше, өмірден сол қалпында ләззат алуға гедонистік шақыруға әкеледі.