–  Мәдениет және исламдық байланыстар ұйымының ресми қызметі басталғанына үш онжылдық уақыт өтті. Қазіргі таңда кейбір ішкі және шетелдік тараптар бұл ұйымның қызметі мен нақты рөлін тереңірек танығысы келеді. Сұхбатты осы тұстан бастауға рұқсат етіңіз.

Талқылауды бастамас бұрын, сионистік режимнің соңғы жойқын әрі жаулаушылық шабуылдары кезінде еліміздің қасиетті топырағында шейіт болған ардақты батырларды еске алып, олардың рухына құрмет білдіргім келеді. Сонымен қатар, осы отанның қас дұшпандарына қарсы Иран Ислам Республикасының жеңісін шын жүректен құттықтаймын. Күмән жоқ, бұл оқиға – дұшпанның гибридтік соғысына қарсы нақты жеңістің айғағы. Иранның қатты (әскери) және жұмсақ (ақпараттық, мәдени) күштерінің үйлесімі нәтижесінде сионистік режим мен АҚШ мықты әрі күрделі қорғаныс жүйесімен бетпе-бет келіп, соғысты тоқтату үшін делдалдарға жүгінуге мәжбүр болды. Бұл шайқас «танымдық соғыстың» және « түсіндіру жолындағы күрестің (жихад тәбиин) » маңызын айқын көрсетіп берді. Шекарадан тыс жерде Иранның әділеттілігі мен зұлымдық көріп отырғанын қорғау – осы түсіндіру жолындағы күрестің көріністерінің бірі, әрі оны үздіксіз жалғастыру қажет.

Мәдениет және исламдық байланыстар ұйымы – Иран Ислам Республикасының шетелдегі және халықаралық аренадағы мәдени қолы болып саналады. Жалпы алғанда, бұл ұйымның негізгі міндеті – «Қуатты Иран» туралы тиімді баяндау және бай ирандық-исламдық мәдениет пен өркениетті әлемге таныстыру. Бұл мақсатқа жету – түрлі халықтармен, ұйымдармен, мәдениеттермен және өркениеттермен тікелей әрі нәтижелі байланыс орнату арқылы жүзеге асады.

Ұйымның негізгі қызметтері мыналар болып табылады:

- басқа мемлекеттермен мәдени келісімдерді қадағалау және мәдени алмасу бағдарламаларын әзірлеу;

- шетелдік зиялы қауым мен мәдени орталықтармен байланыс орнату;

- мәдениетаралық, діндер мен мазхабтар арасындағы сұхбат жүргізу;

- шетелдік профессорлар мен студенттердің алмасуына қолдау көрсету;

- ғылыми-зерттеу және университеттік орталықтардың ғылыми жетістіктері мен өнімдерін таныстыру;

- парсы тілін насихаттау және кеңейту;

- шетелдегі ирандықтардың ұлттық бірегейлігін нығайту мақсатында олармен ынтымақ орнатуға ұмтылу;

- Иран мен исламға қарсы насихатқа (иранофобия мен исламофобияға) қарсы тұру;

- бұқаралық ақпарат құралдарына арналған сапарлар ұйымдастыру және әлеуметтік желідегі ықпалды тұлғалармен байланыс орнату;

- мәдени және көркем іс-шаралар мен мәдениет пен өнер апталықтарын өткізу;

- мәдени өнімдер мен қызметтердің экспортын дамытуға қолдау көрсету;

- исламдық гуманитарлық ғылымдарды шет тілдерге аударуға көмектесу және т.б.

Осының бәрі – ұйымның басты міндеттерінің құрамдас бөлігі.

Бұл айтылғандардың бәрін «Иран Ислам Республикасының жан-жақты әрі лайықты бейнесін ұсыну» деген негізгі тұжырым аясында біріктіруге болады. Біз қазіргі заманда Иран Ислам Республикасы туралы шынайы бейне мен шындықты жеткізу халықтың санасы мен сеніміне бағыт-бағдар беретін күш екеніне нық сенеміз. Сол себепті «өзіміз туралы баяндауда» белсенді де алдыңғы қатарлы болуымыз керек, әрі Иран Ислам Республикасы мен ирандық-исламдық мәдениет пен өркениетке қарсы жалған және бұрмаланған баяндауларға қарсы тұруымыз қажет.

Осы тұста ерекше атап өткім келеді: біз Мәдениет және исламдық байланыстар ұйымында қарсы тараптың танымдық және гибридтік соғысына тек қорғану тұрғысынан ғана қарамаймыз. Керісінше, біз қазіргі заманда мәдениет саласындағы шабуылдаушы, алдын ала әрекет етуші тәсілдің маңыздылығына сенеміз және біздің жұмысымыздың негізі де дәл осы. Бұл ұйым 1995 жылы Иран Ислам Республикасының өзінің өркениеттік және танымдық көзқарасын үйлесімді түрде таныту қажеттілігінен туындаған болатын. Марқұм аятолла Тасхиридей тұлғалар бұл құрылымды орнықтыру мен дамытуда маңызды рөл атқарған.

Осы ретте, ұйымның бұрынғы басшылары мен соңғы отыз жыл ішінде мәдени дипломатия майданында аянбай еңбек етіп келе жатқан жасырын әрі ашық күрескерлердің қажырлы еңбектеріне алғыс білдіруге рұқсат етіңіз. Мен бұл ұйымның түрлі деңгейлерінде қызмет атқарған жылдарымда олардың еңбегінің жемісін айқын көріп келемін.

– Қазіргі әлемнің ерекшеліктері мен осы саладағы Иранның Мәдениет және исламдық байланыстар ұйымының рөліне тоқталып өтсеңіз. Бұл ұйымға қатысты маңызды мәселелердің бірі – шекара сыртындағы мәдени саясат жүргізу. Мұндай саясат қандай талаптарға сай болуға тиіс және қандай қағидаларға негізделеді?

Қазіргі әлемнің басты ерекшеліктерінің бірі – өзгерістердің шектен тыс жылдам жүруі. Мәдениет саласының мамандары бұл жағдайды мойындайды және осыған сүйене отырып, мәдени саясат жүргізудің күрделілігі артып отырғанын айтады. Басқаша айтқанда, мәдениет пен мәдени алмасу саласына жеңіл-желпі, үстірт қарау – Иран Ислам Республикасының әлемдік деңгейдегі мәдени ұстанымдарын талдауда жіберілетін ең алғашқы әрі ең үлкен қателіктің бірі.

Мәдениет және исламдық байланыстар ұйымы шетелдік ортадағы мәдени және әлеуметтік өзгерістерді үнемі әрі белсенді түрде бақылап, олардың ұлттық мүддеге қатысын бағалап отырады. Әлемнің тарихи бір кезеңге аяқ басуы – жаһандық үдерістерден толық хабардар болудың маңыздылығын еске салады. Оқиғалардың мәні мен себептерін жүйелі және терең зерттеу – мәдени бағыттарды дұрыс қалыптастыруда шешуші рөл атқара алады.

«Біз қай жерде тұрмыз және болашағымыз қандай?» деген сұрақ – аса маңызды. Егер біз өзімізге «жаңа өркениеттің көкжиегін ашу» сынды бір миссияны жүктесек, онда біз атқаратын міндеттер мен тапсырмаларға анағұрлым белсенді әрі жауапкершілікпен қараймыз. Қазіргі уақытта ұйым ұстанып отырған көзқарас – дәл осы. Біздің «жаңа өркениетке» деген көзқарасымыз оны басқа тақырыптармен қатар қарастыратын жай мәселе емес, бұл – тұтас әдіснама. Менің ойымша, әлемдік үстем күштердің бізге қарсы күресіндегі басты нүкте де – осы өркениеттік ұстаным.

– Кейбір сарапшылардың пікірінше, мәдени дипломатия – елдің саяси дипломатиясының көрінісі әрі оған тәуелді айнымалы болып саналады. Сіз бұл көзқараспен келісесіз бе?

Әрине, белсенді дипломатия жағдайында бір елдің мәдениеті, саясаты, экономикасы және осы салалардағы жалпы ұлттық мүдделері арасында қайшылық болмауы тиіс. Бұл үштаған өзара байланыста, біртұтас стратегиялық көзқарас аясында анықталып, мойындалуы керек. Осыған байланысты біздің мәдени дипломатиямыз сөзсіз елдің жалпы саяси бағыттарына негізделеді.

Алайда бұл олардың салмақтары мен қызметтері бірдей дегенді білдірмейді. Кейде елдің мәдени дипломатиясына қатысты қате есептеулерге әкелетін ұстаным – мәдениет пен мәдени дипломатияны екінші дәрежелі деп қарау. Қазіргі халықаралық аренада мәдени дипломатияны енді саяси дипломатияның құралы ретінде қарастырмайды. Керісінше, мәдениет пен мәдени дипломатияның өзі дипломатияның мақсаты ретінде қабылдануда.

Ең төменгі көзқарас бойынша, мәдени дипломатия – басқа дипломатиялық бағыттардың тұрақтылығын қамтамасыз ететін негіз және нығайтушы фактор болып саналады. Шекарадан тыс жерлерде бір елдің мәдени құндылықтарын терең, тізбекті әрі әсерлі түрде тарату – бұл салада міндетті және болдырмауға болмайтын қажеттілік. Мәдениет экономика немесе тіпті саясат сияқты өткінші, тұрақсыз факторларға тәуелді емес; ол тікелей «сенімдермен» және «қоғамдық санамен» байланысады. Бұл – мәдениеттің ішкі табиғаты, ал оны елемеу осы салаға қатысты қате түсінікке әкеледі.

Осы тұрғыда айтқым келетіні – мәдени қызметтер мен мәдени байланыстардағы ең осал тұс – мәдени дипломатияға тек сандық көрсеткіштермен қарау.

Әрине, мәдени дипломатияда сапалық көзқарас сандық бағалаудан қашу дегенді білдірмейді. Бірақ шекара сыртындағы мәдени қызметтерді бағалауда (бұл жұмысты Ислам мәдениеті және байланыс ұйымы жүйелі әрі тұрақты түрде жүргізіп келеді), сапалық және сандық тәсілдерді шатастырмау керек. Ұйымның қазіргі жаңа кезеңдегі басты міндеттерінің бірі – мәдени дипломатияда нақты көрсеткіштерге сүйене отырып, сапалық көзқарасты басшылыққа алу. Осы бағытта көптеген ілгерілеулерге қол жеткізіліп, бұл шетелдегі мәдени бағалауларға елеулі әсер етті.

- Қазіргі уақытқа дейін Иранның мәдени дипломатия саласындағы негізгі штабтық рөлін Ислам мәдениеті және байланыс ұйымы атқаратыны бірнеше рет атап өтілді. Алайда сіздің және ұйымның басқа да жоғары лауазымды тұлғаларының кейбір мәлімдемелерінде бұл мақсатқа толық жету қажеттігі әлі де айтылып келеді. Осы жолдағы негізгі кедергілер қандай?

Жоғарыда айтылғандай, Ислам мәдениеті және байланыс ұйымын құрудағы негізгі мақсат – Иран Ислам Республикасының халықаралық мәдени қызметтерінде үйлесімділікті қалыптастыру болды. Бұл мақсат тек осы ұйымның штабтық рөл атқаруы арқылы жүзеге аса алады. Сондықтан қазіргі жаңару кезеңінде ұйым дәл осы мақсатқа жетуге ұмтылып отыр.

Алайда ұйым әзірге өзіне жүктелген бұл штабтық міндетті толық және тиімді түрде орындай алған жоқ. Бұл мәселе ұйымның ерік-жігерінің жоқтығынан немесе немқұрайлылықтан емес, керісінше құрылымдық кедергілерден, бұрмаланған түсініктерден және жоғары деңгейдегі құқықтық ережелер мен нормативтердің жеткіліксіздігінен туындап отыр.

Ислам мәдениеті және байланыс ұйымы штабтық құрылым ретінде өз рөлін толық жүзеге асыруы үшін елдің әртүрлі атқарушы, зияткерлік және мәдени мекемелерімен қажетті деңгейдегі өзара әрекеттестікке әлі де қол жеткізілген жоқ. Алайда қазіргі әлемдік және аймақтық талаптар мәдени дипломатия саласында үйлесімді және ықпалдасқан көзқарасты қалыптастырудың қажеттілігін туындатуда.

Ұйымның мәдени дипломатия саласындағы негізгі штаб болуы керектігін орынды түрде алға тартатын жанашырлар, бұл маңызды талаптың – Ислам революциясының ұлы әрі дана жетекшісі де ерекше атап өткен мәселе екенін – іске асыру үздіксіз әрі тығыз өзара байланыс пен серіктестікті қажет ететінін ескеруі тиіс. Яғни, бұл миссия Ислам мәдениеті және байланыс ұйымы мен басқа да мекемелер арасында тығыз әріптестікті талап етеді.

Ұйымның елдің мәдени дипломатиясындағы штабтық рөлін нақтылап, орнықтыру – міндетті шарт. Алайда бұл міндет заң шығарушы және атқарушы мекемелердің қолдауынсыз жүзеге аспайды

Әрине, Ислам мәдениеті және байланыс ұйымы бұл маңызды талапты жүйелі әрі табанды түрде қадағалап отыр. Сонымен қатар, ұйым шетелдегі өзіне жүктелген ұсақ және ірі миссияларды тоқтатуға ешқашан жол бермейді.

- Осы әңгіменің, әсіресе басында айтылған жәйттерге қарап, Ислам мәдениеті және байланыс ұйымының жаудың танымдық соғысымен және «жихад тибийн» (ақпараттық насихат күресі) қарсы тұрудағы рөлі мен орны туралы қалай бағалайсыз?

Танымдық соғыс – бұл қоғамның немесе бір топтың ойлау, сезімталдық және танымдық үдерістеріне ақпаратты, баяндамаларды және бейнелерді манипуляциялау арқылы жүйелі түрде ықпал етуге бағытталған күрделі көпқырлы процесс. Танымдық соғыспен күресу кешенді, зерделі және белсенді тәсілді талап етеді.

Ислам мәдениеті және байланыс ұйымы иран-ислам мәдениеті мен өркениетінің үлкен әлеуетіне сүйене отырып, жалпы мәдени және дипломатиялық құралдарды пайдаланып, ұлттық және өркениеттік ұлттық болмысты қорғауда орталық рөл атқаруға ұмтылады.

Осы саладағы табыс терең танымдық соғыстың табиғатын түсінуді, сапалы контент өндіруге инвестиция жасауды, білікті кадрларды даярлауды және халықаралық деңгейде халықтық ресурстардың кең желісін құруды қажет етеді. Ұйым тек қана ислам және иран мәдениетін қорғап қоймай, оны белсенді түрде насихаттап, ірі Иран-Ислам өркениетінің шынайы әрі айқын бейнесін әлемге танытуы тиіс.

Негізінен, танымдық және күрделі соғыс ұлттық және мәдени болмысты жоюға, әлеуметтік бөлінулерді тудыруға, сенім мен құндылықтарды өзгертуге, қоғамдық сенімділікті төмендетуге және үмітсіздік қалыптастыруға бағытталған. Иран туралы айтқанда, жаудың танымдық соғысының басты мақсаты — Иранның өркениеттік және мәдени орнын әлсірету, Ислам революциясының негіздерін сынау және еліміздің әлемдік қоғамдық санасындағы бейнесін бұзу.

Ислам мәдениеті және байланыс ұйымы өз қызметінің сипатына сай танымдық соғысқа қарсы күресте бірнеше міндеттерді атқарады. Олардың қатарында:

- Ислам революциясының ұлы құрылтайшысының ой-пікірлері мен өмір салтын таныстыру;

- Ақылды жетекшінің даналық сөздерін түсіндіру және насихаттау;

- Иран-ислам өркениеті мен мәдениетін дұрыс таныстыру;

- Бейтараптандыру және күмән тудыру әрекеттеріне қарсы ақпараттандыру;

- Шетелдегі ирандықтардың мәдени және ұлттық негіздерін нығайту;

- Халықтық әлеуетті пайдалана отырып, халықаралық байланыс және медиа желілерін дамыту.

Осы жолда, шетелдік кеңістікте «жихад тибийн» – насихат күресінде парасаттылық, зеректік, табандылық пен шығармашылық міндетті. Қарсыластары әрқашан Иран халқының тәуелсіздігі мен биіктігіне сеніммен қарап, Құдайдың уәдесіне үміт артатын ұлттың мүмкіндіктерін толық танымайды, сондықтан өз есептерінде қателеседі.