«Аллаһ, Аллаһ, Хусейнге барайық» — Ашура таңындағы марағалық азашылардың дауысы.

Мұхаррам — ирандықтар үшін ең маңызды діни оқиғалардың бірі. Бұл айда олар Имам Хусейннің (а.с.) шәһид болған күнін еске алып, аза тұтады. Бұл аза рәсімдері ғасырлар бойы жалғасып келе жатыр және әр аймақтың мәдениеті мен географиясына байланысты өзіндік ерекшеліктерге ие. Мұхаррам айындағы аза рәсімдерін зерттеу — Ирандағы мәдени көптүрлілікті анық көрсетеді.

Марағадағы Мұхаррам азасы
Мараға — Батыс Әзірбайжан провинциясының тарихи әрі маңызды қалаларының бірі. Мұнда да Мұхаррамда Имам Хусейнге арналған ерекше аза рәсімдері өтеді. Бұл рәсім халық арасында «Аллаһ, Аллаһ, Хусейнге барайық» («الله الله حسین وینه») деп аталады.

Мараға табиғи және тарихи көрікті жерлерімен ерекшеленеді. Қаланы Софи-чай өзені кесіп өтеді, ол Сехенд тауынан бастау алып, 70 шақырымдық жол жүріп, Бенаб қаласынан өтіп, Симинеруд және Заринеруд өзендеріне қосылады да, Урумия көліне құяды.

Марағада Имам Хусейннің шәһид болғанына арналған аза рәсімдері Мұхаррамның бірінші күнінен бастап кең көлемде өткізіледі. Ең маңызды аза орталықтары — үлкен керуен сарайы, Мотуваллар және Ходжа Малкам сарайлары, Шейх Баба мешіті мен Шоджауддола, Имам Хусейн және Дарваза алаңдары.

Аза рәсімдерінде әртүрлі дәстүрлер орын алады, соның ішінде маңыздысы — шырақ жағу рәсімі немесе «Байламақ». Бұл рәсімде аза тұтушылар Тасуа кешінен түнге дейін мешіттерде шырақ жағып, Имам Хусейннің достарымен бірге өткізген соңғы сәттерін еске алады.

Ашура күні өткізілетін тағы бір әсерлі рәсім — Имам Хусейннің соғыстан оралмаған тұлпарының қайту көрінісін бейнелейтін шебиһ (театралды көрініс) қою.

«Аллаһ, Аллаһ, Хусейнге барайық» рәсімі
Мараға қаласында ерте уақыттардан бері әртүрлі аза топтары болған. Солардың бірі — Қажы Ғафар аза тобы. Бұл топ Қажарлар дәуірінде (XIX ғасыр) «Раис ат-Туджар» есімді адам тарапынан құрылған. Қажы Ғафар — Марағада танымал болған тұлға, ол қайтыс болған соң өз мүлкін хусейниеге (аза үйіне) уақыф еткен.

«Аллаһ, Аллаһ, Хусейнге барайық» деп аталатын рәсімде аза тұтушылар күн шықпай тұрып, қажылық киіміне ұқсас ақ мата немесе сүлгілерді киіп, Қажы Ғафар хусейниесіне жиналады. Таң намазын оқығаннан кейін, жүздерін балшыққа бояп, жалаңаяқ «Аллаһ, Аллаһ, Хусейнге барайық» деп қайталай отырып, шапшаң жүріспен қозғалады. Олар қанмен боялған туды соңдарынан ертіп, қаланың басты алаңына қарай бет алады.

Жол бойында әртүрлі адамдар бұл топқа қосылады. Жол барысында құрбандықтар шалынады, кейіннен олардың етімен тағам әзірленіп, аза тұтушыларға таратылады. Сонымен қатар, жолда кейбіреулер аза қатысушыларға сүт пен құрма таратады. Алаңға жеткен соң, жамағат сазды аза (сине-зани) рәсімін бастайды, кейін отырып аза тұтады. Бұл рәсім күн шыққанша жалғасады. Аза топ тараған соң, басқа топтар бірінен соң бірі алаңға келіп, аза рәсімін жалғастырады.

«Аллаһ, Аллаһ, Хусейнге барайық» рәсімінің этнографиялық көріністері

Қажылықта киілетін ихрам киімін кию — мұсылмандардың екі маңызды рәсімі: қажылық пен Мухаррам айындағы азаның өзара байланысын бейнелейді. Бұл әрекет — имам Хусейннің соңғы қажылығын еске түсіреді. Ол сол қажылықты әділет жолында аяқтамай, Куфа халқынан келген шақыруды қабылдап, Язидтің зұлымдығына қарсы шығу үшін жолға шыққан еді. Алайда Куфа халқы берген уәделерін бұзып, имам Хусейн мен оның жанұясының жолын жапты...

Бұл рәсімге халық жалаңаяқ қатысады. Олар бұны имам Хусейнге деген құрметтің белгісі деп есептейді. «Аллаһ, Аллаһ, Хусейнге барайық» деп аза тұтушылар айтатын сөздер араб тіліндегі өлеңнің бір бөлігі болып табылады. Оның мағынасы — «Уа, Аллаһ, менің Хусейнім қайда?». Бұл сөздер қажылық кезінде имам Хусейннің болмағанына күйінген жандардың оны іздеуге шыққанын меңзейді.

«Аллаһ, Аллаһ, Хусейнге барайық» рәсімінің ұлттық тіркелуі

Бұл ерекше дәстүр 2012 жылы (Хижри 1391 ж.) Мараға қаласының атымен Иранның материалдық емес мәдени мұралар тізіміне енгізілген.