«Корси» - Иранның ішкі интерьер бөлігі

«Корси» - Иранның ішкі интерьер бөлігі

Саяхат кезінде Иранның дәстүрлі дәмін сезінгіңіз келсе, Қазақстанда жоқ екі нәрсені көруге кеңес береміз. Мысалы, сіз жұлдыздарға толы аспанға қарап, үйдің төбесінде ұйықтап көрдіңіз бе? Иранның кейбір аймақтарының тұрғындары (мысалы, Йезд және шөлге жақын орналасқан ауылдар) әлі күнге дейін ыстық түндерде тегіс шатырларда осылай ұйықтайды. Керемет сезім!

Арнайы парсылық «қыздырылған үстелде» - «корсиде» отыруды, тамақтануды және әңгімелерді тыңдауды ұмытпаңыз. Әрине, бүгінгі күні интерьердің бұл дәстүрлі бөлігі бірте-бірте өткеннің лебіне айналуда, бірақ негізгі мерекелерде «Корси» кейде тіпті заманауи пәтерлерде де орнатылады. Корси суық ауа райына арналғандықтан, бұл үстелді көбінесе Иранның солтүстігінде, шағын ауылдарда кездестіруге болады.

Бастапқыда «корси» қыста үстіне көрпемен жабылатын аласа үстел болды. Осылайша жылу үстелдің астында сақталды. Тамақ ішу үшін отбасы кілемде отырады, өйткені Иранда еденге отырып, аяқтарын көрпемен жабу дәстүрі бар. Көбінесе сіз өзіңізді көрпемен жауып, бір-екі сағат, тіпті түні бойы ұйықтай аласыз. Мұндай үстелдің міндетті элементі «рукорси» болды - көрпені тамақ ізінен қорғайтын кілем. Сондай-ақ «пошти» - үстелде отырғандар демалатын жастықтар (отбасының қалауына қарай жұмсақ немесе қатты). Кейде үстел жастықтарды қабырғаға сүйенетіндей етіп орналастырылады (мысалы, бұрышта). Бірақ көбінесе ол бөлменің ортасына қойылады, ал жастықтар барлығына мүмкіндігінше ыңғайлы болу үшін айналасына орналастырылады.

Әрине, бүгінгі күні қуырғыш іс жүзінде қолданылмайды. Оның орнына үстелдің астына әлдеқайда қауіпсіз электр жылытқышы орналастырылған (немесе үстелдің астына бекітілген).

Тіпті корсиді күнде пайдаланбайтын отбасылар да осындай дастархан басында Шабе Ялда (жылдың ең ұзақ түні) немесе Ноуруз (Иран Жаңа жылы) мерекесін жиі тойлайды. Дәстүр бойынша отбасының ең үлкені жастарға ұзақ әңгімелер айтып, Шахнаманы қайталайды. Олар сондай-ақ Хафиздің өлеңдерін жиі оқиды немесе осы ақынның бір том өлеңі бойынша болжам жасайды.

Қазақтар мен ирандықтарды біріктіретін тағы бір қызықты дәстүр: көптеген жағдайларда, соның ішінде «корсиде» де, қазақ отбасыларының үйіндегі дастархан басында, отбасының ең үлкен мүшесі, отағасы, құрметті қонақ отыратын орын бар. «Корси» жағдайында бұл орын есіктен мүмкіндігінше алыс және отырған адам есікке қарама-қарсы, оған қарап тұруы үшін орналасқан. Ирандықтар бұл жерді «боло» («жоғары») деп атаймыз. Отбасы мүшесі (мысалы, кіші бала және т.б.) «дәрежесі төмен» болса, ол үйдің есігіне жақынырақ отырады.

Корси бір кездері парсылардың ықпалында болған кейбір басқа елдердің (Тәжікстан мен Ауғанстан) салқын аймақтарында да қолданылады. Жапондарда «корси» аналогы бар - олар оны «котацу» деп атайды.