Мейбодтың эсфандтық салты, жас жұбайларға тәтті сыйлық

Неке ежелден адам қоғамындағы әртүрлі діни, әлеуметтік және жеке аспектілері бар ең маңызды дәстүрлер мен рәсімдердің бірі болды. Иранда неке қиюға байланысты көптеген әдет-ғұрыптар қалыптасқан, олардың көпшілігі қуанышты рәсімдерді өткізуге және қалыңдық пен күйеу жігітке сыйлықтар беруге байланысты. Мейбодтағы Эсфанд әдет-ғұрыптары осы оқиғаға қатысты ең ерекше әдет-ғұрыптардың бірі болып табылады, ол осы көне қалада бұрынғыдай бүгінгі күнге дейін жалғасуда.

«Мейбод» қайда орналасқан? Мейбод қаласы Йездтің солтүстік-батысында Теһраннан Бандар Аббасқа баратын жолдың бойында орналасқан. Мейбод - көне қала және кейбір сарапшылар бұл қаланы Иранның орталығындағы ең көне қоныстардың бірі ретінде қарастыру керек деп мәлімдеді. Элам өркениетінің (б.з.б. үшінші мыңжылдық) оюлары бар бірнеше туындылардың табылуы бұл пікірді растайды... Мейбод теңіз деңгейінен 1034 метр биіктікте орналасқан және үйлерінің саман сәулетімен әйгілі. Зилу - Meybod қолөнерінің негізгі өнімі, ол еден төсеу және астарлау түрі болып саналады. Зилу мақта жіппен тоқылған, сондықтан ол шөлді жерлерде салқын және өте танымал. Мейбод 2018 жылы (1397 күн жылы) Әлемдік Зилу қаласы ретінде таңдалды.

Мейбод Эсфанди рәсімі және оның ерекшеліктері Мейбодиттер әдетте Эсфанди рәсімін 25 Бахманнан 1 Эсфандқа дейін (13-19 ақпан) орындайды. Диқандар арасында көбірек танымал болған ескі күнтізбелерде бүгінгі күнтізбеде бахман айының 25-і болып саналатын күн, 1 Есфанди қыстың бірінші күні болып саналған, сондықтан бұл рәсімнің жүзеге асырылуы бұрынғы дәстүрлерге сүйене отырып, осы күннен басталады. Ертеде ескі күнтізбе бойынша есфанд айының бірінші күні Мейбод халқы осы қалаға жақын жерде орналасқан Ардақанға барып, Наурыз мерекесін қарсы алу үшін Зулбия, Пашмак, Халва Арде сияқты тәттілерді сатып алатын және мұны «Эсфанд сатып алу» деп атаған.

Есфанд рәсімін қалай орындау керек Есфанд ырымында мейбодилер қалыңдыққа күйеу отбасынан сыйлық береді. Әдетте бұл сыйлыққа тәттілер мен түрлі-түсті орамал немесе көйлек тігетін мата кіреді. Әдетте кәмпиттер сыйлық ретінде дәстүрлі язди тәттілері Зулбия болады, бірақ кейде Зулбияның орнына Халва, Хаджи Бадами, Пашмак және Калеханд та беріледі; әрине, қалыңдыққа осы тәттілердің бірнешеуін бірге беруге болады, бірақ кез келген жағдайда Эсфандта тәттінің бір немесе бірнеше түрі болуы керек. Қалған сыйлықтар да күйеу жігіттің отбасының қаржылық мүмкіндігіне қарай беріледі. Есфанд сыйлығы неғұрлым күрделі болса, күйеу жігіттің отбасы қалыңдыққа деген құрметі де соғұрлым жоғары болады. Демек, қалыңдыққа кейде аяқ киім, барқыт мата, зерлі жүзік, алтын әшекейлер беріледі. Бұрын ұл туып, қажылыққа барған Мейбод отбасыларының көпшілігі сапарында алтын сатып алып, болашақ қалыңдығына бөлетін. Кейде бұл алтын бөлік Есфанд рәсімінде ұсынылды, бірақ Мейбод халқының көпшілігі бұл алтынды қалыңдыққа Наурызда сыйлық ретінде береді. Ертеде осы ырыммен жасалған тағы бір рәсім «шәкірт алу» болды, яғни қалыңдықтың отбасы сыйлықтар салынған науаға қант пен тәттілерді немесе қайын ата-анаға әйелдер мен ерлердің киіміне сәйкес келетін маталарды толтырып, оны қайтарады.

Мейбодта күйеу жігіттің отбасы науаға эсфанд сыйлығын қойып, қалыңдыққа ұсынады.

Бұл салт қыз күйеуге шыққаннан кейінгі есфанд айының бірінші күні орын алады. Әдетте неке қию рәсімі (қыз бен жігіттің некесін рәсімдеу үшін құда түсу рәсімі жасалатын діни рәсім) мен қалыңдық пен күйеу жігіттің жаңа үйге бірге көшкен кезі арасында әдетте бірнеше айлық үзіліс болады. Бұл аралыққа есфанд айы кірсе, есфандты қалыңдықтың әкесінің үйіне салтанатты түрде апарады. Алайда, егер қалыңдық пен күйеу жаңа үйге көшкен болса, күйеу жігіттің ата-анасы Есфандты қалыңдығына тарту ету үшін ұлының үйіне апарады. Есфандты қалыңдыққа тарту үшін кейбір отбасылар қалыңдықтың әкесінің үйіне жаппай баратын болса, кейде күйеу жігітпен бірге қалыңдықтың ата-анасы ғана барып, сый-сияпат беретін.