Молави, бірегей ирандық ақын және мистик

Молави хижра жыл санағы бойынша 7-ғасырда Иранның Хорасан жерінде Хоразмшахтар тұсында Балх қаласында дүниеге келіп, Түркияның Кония қаласында қайтыс болған. «Мәснави», «Диван Ғазлиат» , «Клиат Шамс», «Рубаият», «Мақтобат», — Мәулауидің парсы тілінде жазылған шығармалары. Дүниежүзіне Молави және Руми деген аттармен танымал ирандық атақты ақынның толық аты Жалаледдин Мұхаммед Балхи.

Түркияға саяхат; Шамспен кездесу

Бахауддин Уолд және Сұлтан әл-Уллама деген аттармен белгілі Мухаммад бин Хоссейн Хатиби — Маулавидің әкесінің аты. Мәулевидің әкесі сол кездегі билеушісі Сұлтан Мұхаммед Хоразмшахтың мейірімсіздігін көріп, Нишапур, Бағдад және Мекке арқылы Сирияға, одан Арзанжанға барған деседі. Арзанжан — Түркияның Шығыс Анадолы аймағындағы провинцияларының бірі. Селжұқ сұлтаны Аладдин Кикбад Молавидің әкесінен Арзанжанға сапар шегуін өтінді. Бұл сапар Иранның тағы бір атақты ақыны Аттармен кездесіп, «Асрарнаме» кітабын сыйға алу дегенді білдіреді. Молави Аттармен кездесіп, Бурхан ад-Дин Мухак ат-Тирмизи, Камал ад-Дин Ибн Адим (үлкен Ханафи фиқһшысы) және Мохи ад-Дин Ибн Араби сияқты ұлы ғұламалардың шәкірті болған. Руми Шамспен кездеспес бұрын әкесінің орнында біраз уақыт баяндамашы болып отырып, біраз уақыт Мухиддин Ибн Арабидің орнына діннің негіздері мен тармақтарын түсіндірумен айналысты. Шамс Табризимен жақынырақ танысқаннан кейін уағыз-насихат, баяндауды тастап, мистикке айналады..
 
Шәмстан бөлініп, мәңгілік шығармалар жазу

Шамс пен Румидің кездескеніне 16 ай өткенде, Шамс кенеттен Кониядан Дамаскіге кетіп қалды. Бұлай бөліну себебін тарихшылар айналасындағы адамдардың қызғаныш сезімімен байланыстырды. Шамс Румидің талабымен Конияға қайта оралды, бірақ бұл оралу ұзаққа бармай, бұл жолы Конияны мәңгілікке тастап кетті. Румидің көрнекті де ықпалды екі шығармасы «Рухани Матнави» мен «Диван Шамс» Шамс Табризиден бөлінгеннен кейін жарық көрді. Маулана бұл екі шығарманы Хоссамуддин Чалабидің жігерімен жазды. Бүгінде Румидің өлеңдері мен прозаларының туындылары хикмет пен мистикаға қызығушылық танытатындардың негізгі көздерінің бірі болып табылады. Румидің көзі тірісінде тұрғылықты жері Иран, Ауғанстан, Тәжікстан және қазіргі Түркияның бір бөлігін қамтыды және осы себепті Румидің шығармалары осы елдерде аударылып, көптеген оқырмандарға ие болды.

Руми хижраның 672 жылы Жұмади әл-Ахр айының бесінші күнінде 66 жасында қызба ауруынан қайтыс болды. Румидің туыстары өмірінің соңғы сәттерінде қасында болды, ол қайтыс болғаннан кейін мұсылмандардан христиан мен еврейге дейін Кония халқы Румиді 40 күн аза тұтты. Мәулананың кесенесі мен музейі Кония қаласында орналасқан.

Иранның ұлттық күнтізбесінде Мехр айының 8-іне сәйкес келетін қыркүйектің 30-ы Мәулавиді еске алу күні деп аталып өткізіледі.