Шейх Садуқтың жолы

Әбу Жафар Мұхаммед бин Али бин Хосейн бин Мұса бин Бабавайе Қомиды Иран халқы және әлем «Шейх Садуқ» деген атпен таниды. Ол фиқһшы, мухаддис, тәпсірші және шиіт ғалымы. Тарихи деректер шейх Садуқтың хижраның 381 (б. 991) жылы дүниеге келгенін айтады. Ол Құм қаласында дүниеге келген. Шейх Садуқ Құмдағы теологиялық және хадиске бағытталған мектептің ең танымал фиқх және хадисшісі болып саналады.

Қалам мектебінің фиқһы

Шейх Садуқ Құмда өсті және осы қалада әкесімен бірге 20 жыл тұрады. Әкесінің есімі Әбіл Хасан Әли, үлкен фиқһ және хадисші болған. Шейх Садуқ негізгі діни ғылымдарды әкесінен үйренді. Фиқһ пен хадис саласында Мұхаммед бин Хасан бин Уәлид, Мухаммад бин Али Мажилуйе, Ахмад бин Али бин Ибрахим Қоми сынды профессорлардың шәкірті болған. Құмда 20 жыл тұрған соң, ол Рай халқының өтінішімен сонда барды. Рэйден Иранның әртүрлі қалаларына саяхаттай бастады. Ол алдымен Мешхедке барып, кейін Балх, Бұхара, Медине, Куфа, Хамедан, Бағдад қалаларында өз дәуірінің ірі ғалымдары, профессорлары мен хадисшілерінен дәріс алып, сол кездегі шиіттердің жетекшілерінің бірі болды. Бүгінде оның есімі ең танымал шиа ғұламаларымен (мұсылман мектептерінің бірі) және Құмдағы теологиялық және хадиске бағытталған мектептің мухадисті және заңгерімен бірге аталады. Шейх Садуқтан 300 еңбек қалдырылған деседі, оның ең маңыздысы «Ман Лайхзара әл-Фақих» кітабы. Бұл кітап шиалардың төрт кітабының бірі ретінде белгілі. Шииттер төрт кітапты «Кафи», «Тахзиб», «Астабсар» және «Ман Лайхазр» кітаптарын өздерінің ең сенімді хадис көздері деп санайды және оларды «Китаб Арба'а» (төрт кітап) деп атайды. Шейх Садуқ «Ман лайхзара әл-Фақих» кітабында 6000-ға жуық хадис жинаған, оның тақырыбы фиқһ және амалдық үкімдер.

Шейх Садуқтың ойы

Жоғарыда айтылғандай, шейх Садуқ Құмның теологиялық және хадиске бағытталған мектебінің ең танымал шиа ғұламалары, мухадистері және фиқһы болып саналады. Ол адамға Құдайды тану үшін әрқашан илаһи шабыт немесе илаһи дәлел керек деп есептеді. Ақылдың уахи көмегінсіз Алланы танып, діни білімді ашуға қауқарсыз екенін баса айтты.

«Мәдина әл-Әлам» кітабы – шейх Садуқтың белгісіз себептермен жоғалып кеткен және бүгінде бұл кітаптың ізі де қалмаған ең жан-жақты және толық шығармасы. Шейх Туси «Мәдина әл-Иләм» кітабы менің «Лә Йахзара әл-Фақих» кітабымнан да үлкен болды дейді. Ибн Шахр Ашуб риуаят етеді: «Мән лә Йахдхар төрт бөліктен тұрады, ал Мәдина әл-Әлам 10 бөліктен тұрады.

15 ордибехештке сәйкес келетін 4 мамыр Иранның ұлттық күнтізбесінде «Шейх Садуқты еске алу күні» деп аталады.