Джафар Байсанғари және оның Насталиқ каллиграфиясының кемелденуіндегі рөлі
Джафар Байсанғари және оның Насталиқ каллиграфиясының кемелденуіндегі рөлі
Джафар ибн Али Табризи Байсанғари 9 ғасырда насталиқ каллиграфиясының шебері болған. Ол 9 ғасырдағы Насталиқ каллиграфиясының алғашқы шебері ретінде танымал, ал Табризи Байсангри Шахнаме Байсангри кітабын жазумен танымал. Байсангридің «Шахнамасы» Фердоусидің «Шахнамасының» суреттелген нұсқасы.
Джафар Табризи Байсанғари бұл кітапты әдемі Насталиқ каллиграфиясымен жазған. Мырза Джафардың өмір сүрген жылдары 816-856 жылдар аралығында болған деп есептеледі. Оның отбасының шығу тегі мен шыққан тегі Тебризден басталады.Байсанғари қалың жұртшылық арасында «Херави» деген атпен де танымал.
Ол да Гератта өмір сүрген және осы ұзақ резиденция Табризи Байсанғариге Херави атағын беруіне себеп болды. «Айн-Алайян» - оның басқа лақап аты. «Қыбла әл-Каттаб» және «Камал ад-Дин» - оған сұлтан Әли Қайни берген атақ. Қайнидің өзі хижри жыл санауының IX ғасырдың соңы мен Х ғасырдың басындағы әйгілі каллиграфтардың бірі. Табризи Байсанғари хижраның 9-шы ғасырының ең ұлы насталик жазушысы ретінде танымал. Бұл ирандық каллиграф Насталиқ жазуын дамытуға да көп күш жұмсап, бұл әрекетінде сәтті болды. Ол өзінің әдемі қолжазбасымен Насталиқ каллиграфиясының сұлулығын баршаға паш етіп, осы жазуға жұртшылықтың назары мен қызығушылығын аудара білді.
Байсанғар Мырзаның сарайына кіру
Джафар ибн Али Табризи Байсанғари Мир Али Табризидің (Харави) ұлы Мир Абдулланың шәкірті болған. Мир Әли насталик каллиграфиясының бастаушыларының бірі және Мырза Жафар одан насталик каллиграфиясын үйренді. Мырза Жафар Насталиқты ұстазы Мир Әлиден жақсы жазған, Мир Әлиден де танымал болған деседі. Мырза Джафар Шамс ад-Дин Құтаби Машриғиден де «Хутту Усуль» (Негіздер желісі) үйренді.
Ислам каллиграфиясындағы негізгі алты жол – «Усул сызығы» деп аталатын «Сулус», «Райхан», «Насх», «Руқаъ», «Тақи'» және «Мохақиқ». Германиядағы Тюбинген университетінің кітапханасында сақталған Мырза Джафардың керемет марқасы – зулус, райхан, насх, руқа, тақи және насталик каллиграфиясының тамаша үлгісі.
Марқада бірнеше түрлі өнер, соның ішінде каллиграфия мен өнер біріктірілген. Мырза Джафар Шахрух Тимурид сарайында білім алған, ал оның ұлы ханзада Байсанғар Мырза Джафарға ерекше қызығушылық танытқан. Тебризде Байсанғар Мырзаның сарайына барар алдында ол Мираншах ибн Темірдің сарайында болды.
Байсанғар Мырзаның сарайында 40 хатшы мен каллиграф жұмыс істейтін, ал Мырза Жафар олардың ең шебері әрі шебері болған деседі. Байсанғар Мырза да оны кітапханасының меңгерушісі етіп сайлады. Мирза Джафар Байсанғар Мырзаның жігеріне ие болып, «Шахнаме Байсанғар» кітабын жаза бастады. Байсанқаридің Шахнамасының 22 суреті Мырза Джафардың әдемі каллиграфиясымен жазылған. Бұл картиналар бүгінгі күні бүтін күйінде және Гүлстан сарайы мұражайының кітапханасында сақтаулы. Мырза Джафар осы 22 суретті аяқтағаннан кейін оларды ханзада Байсанғар Мырзаға сыйға тартты.
Джафар Байсанғари шығармалары мен шәкірттері
Мырза Джафар өзі дайындаған шәкірттерімен халықтың назарын каллиграфияға аударды. Мырза Джафардың шәкірттері арасында Насталик каллиграфиясының шебері Ажар Табризи, хафи каллиграфиясының шебері Мұхаммед Заррин Қалам, сопылық каллиграфияның шебері Абдолхай Мунши Астарабади және Усуль каллиграфиясының шебері Абдолха Табах Хари бар. Байсанғаридің «Шахнамасы» Мырза Джафардың ең маңызды еңбегі болып табылады. Оның артында әртүрлі кітаптар мен еңбектер қалды, тек кейбірі Иранда. Байсанғаридің «Шахнамасы» Гүлстан сарайы мұражайында, Хасан Дехлевидің Мырза Джафардың жазбалары бар поэзиялық жинағы Ислам Кеңесі Мәжілісінің кітапханасында, Мирза Джафардың «Хаммам Тебризидің жалпылары» атты тағы бір кітабы Парижде сақтаулы.
Мырза Джафар бұл кітапты ханзада Байсанғар Мырзаның сарайына кірмес бұрын жазған. Мырза Джафар Ыстамбұлдағы Ислам және түрік көне жәдігерлері мұражайында сақтаулы тұрған насталик жазуымен «Хафез диуаны» кітабын да жазды. Садидің «Гүлстаны» – оның артында қалған тағы бір шығармасы. Миза Джафар да ақын болған. Ханзада Байсанғар Мырза дүниеден өткенде Шахрухқа (ханзада Байсанғар Мырзаның әкесі) көңіл айту үшін өзінің элегиясында өлең жазады. Бұл өлең де Мырза Жафардың талғамы мен талантын көрсетеді. Ақыры хижраның 885 жылы қайтыс болды.
| Атауы | Джафар Байсанғари және оның Насталиқ каллиграфиясының кемелденуіндегі рөлі |
| Ел | Иран |
| Байсанғари | |
| 9 ғасыр | |
| өткен кезең |
Танымал тұлғалар
