Хожа Абдулла Ансаридің литургиясы, руханияттың бірегей шыңы

Хожа Абдулла Ансари хижраның 384 жылы (милад бойынша 1005) Гераттың Кохандеж қаласында дүниеге келген. Төрт жасында мектепте оқып, жазуды үйреніп, тоғыз жасында шешен тілі мен асқан талантының арқасында парсы, арабша өлеңдер жазуға бет бұрған. Хожа Абдулла Ансари «Яхи ибн Аммар» және «Тақи Саджстани» сияқты ұстаздардан Құран және хадис үйреніп, біраз уақыттан кейін білімін толықтыру үшін Нишабурға барды, содан кейін Тус пен Бастамға саяхат жасады. Тақуа мистик шейх Әбілхасан Харқанимен кездесу оның мистика жолына түсуіне себеп болып, одан кейін әсерлі де көңілге қонымды шығармалар қалдырды.

Литургиясы

Хожа Абдулла Ансари көптеген ұстаздардан сопылық білім алған, бірақ оған ең көп әсер еткен шейх Абул Хасан Харкани және одан тәлім алған. Хожаның Харқанимен алғашқы кездесуі хижраның 424 (м. 1032) жылы қажылықтан қайтып келе жатқанда болды. Харғанимен кездесулері оның болмысына, мінезіне үлкен әсер етті. Оған қоса Хожа Абдулла да Әбу Саид Әбу әл-Хайырға баратын. Ол фиқһ саласында да Ахмад ибн Ханбалдың жолын қуған. Хожа Абдулланың антропологиясы мен дүниетанымы Алла Тағалаға деген махаббаттан бастау алады. Хожа Абдулла Ансаридің «Манажатнамасы» – парсы тіліндегі мистикалық-әдеби трактат, оған поэзияның бір түрі болып табылатын шешен прозалары арқылы танымал болған Хожа Абдулла Ансаридің мистикалық сөздерінің бір бөлігі қамтылған. Әрбір дұға Алладан басталып, Алланың хикметінің тылсым жан дүниесінде көрінгенін көрсетеді. Ансари дұғаларының қайнар көзі өзіне дейінгі барлық зәһидтер мен мистиктердің сөздері жазылған Құран және хадистер және ол болашақ ұрпаққа үлгі. Хожа Абдулла Ансаридің еңбектерінің ішінде: «Сопылық кластары» сопылық ақсақалдардың шарттары мен сөздерін, парсы тілінде, авторлықта Әбіл Фазл Мейбди ​​еңбегіне негіз болған «Тафсир Құран» атауға болады. «Кашф әл-Асрар», «Әнуар әл-Таһақиқ», «Рахл әл-Расул» «Расалах Арбаин», «Мунажатнаме» немесе «Елахинама», «Насихат», «Задал-Арифин» кітаптарының, Ол «Кензалсалкин», «Қаландарнаме», «Мохбатнаме», «Хефт Хасар», «Вардат» және «Дхам әл-Кәләм» кітаптарын атап өтті. Бұл ұлы ақынның шығармалары баршаға мәңгілік бақытқа жетудің, өзін-өзі тану мен Құдайды танудың қызықты әлемін көрсетеді. Бұл ұлы ғұлама үлкен күш-жігермен парсы тілінде парсы прозасынан жаңа стиль жасады.

Жазу стилі

Хожа Абдулла Ансаридің жазу стилі сопылық шешендер мен заңгер ғалымдар қолданған әдіске ұқсас және оның мысалдарын Әбу Саид Әбілхайырдың сөздерінен табамыз. Бұл стиль сөйлеушінің сөзінен өзіндік салмақ пен поэзия күйі айқын көрінетін, оның сөздері ырғақты прозаға айналатын түпнұсқа мен жасанды проза арасындағы әдіс деуге болады. Хожа Абдулла Ансари Ғазнауилер мен Селжұқтардың билігі кезінде өмір сүрген және сол кезде кейбір ғалымдар мен жазушылар бұл тақуа ақынның стилі мен әдісіне қарсы шығып, оның қызметін шектеуі бұл ұлы мұхаддистің бір жыл және одан кейін абақтыға жабылуына себеп болды. Хожа Абдулла Ансаридің сөздеріне сүйене отырып, адамның тәні мен жанының үйлесуі, адамның еркіндігі, адамдар арасындағы жеке айырмашылықтардың болуы сияқты тәрбие негіздері, адам жаратылыс жүйесінің мақсаты болып табылады.